Eşlerin Paylı Mülkiyeti

Taşınır ya da taşınmaz bir eşya üzerinde bu mala ilişkin olarak hak sahibine kullanma, yararlanma ve tasarruf etme yetkisi veren mülkiyet hakkı tek kişi de olabileceği gibi birden fazla kişide de olabilir. Burada eşlerin paylı mülkiyetinden söz edilir.

Birlikte mülkiyet söz konusu ise burada da kendisi içerisinde iki farklı şeklinden bahsedilebilecektir. Bunlar ise elbirliği mülkiyet ve paylı mülkiyet şeklinde karşımıza çıkmaktadır. TMK 683. Maddesi mülkiyet kavramını tanımlamaktadır. Buna göre eğer eşya üzerinde malik sıfatıyla gözüken kişi kanunlar çerçevesinde o eşya üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunma, yararlanma ve kullanma haklarına sahip olmaktadır. Ayrıca malik olarak gözüken kişi malını haksız olarak elinde bulunduran kişiye karşı istihkak davası açabilmesi söz konusu olup bunun dışında her türlü haksız el atmanın önlenmesi davası da açabilecektir. Mülkiyet hakkı eşya sahibine hakkın konusu olan şeyden kullanma, yararlanma ve malı tüketme yetkileriyle birlikte geniş bir yetki sağlayan bir haktır. Mülkiyet tek kişiyle olabileceği gibi birlikte mülkiyet şeklinde de olabilir. Tek mülkiyet, tek kişinin mülkiyet hakkına sahip olmasıdır. Burada kişi gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Birlikte mülkiyet ise farklı şekillerde mümkün olmaktadır.

• Paylı mülkiyet, burada birden fazla kişi aynı eşya üzerinde belirli paylara sahiptirler. Kişileri bir araya getiren unsur eşya üzerindeki paydaşlık ilişkisidir. Paylı mülkiyet kanundan, hukuki işlemden veya yetkili makamın kararından doğabilir. TMK 222. Maddesi “eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetine de sayılır.” Kanundan gelen bir paylı mülkiyet halidir. Aynı şekilde TMK 245. Maddesinin 2. Fıkrası da paylaşmalı mal ayrılığı rejimi bakımından da düzenlenmiştir.
• Elbirliği mülkiyet, burada eşya üzerinde bütün hak sahipleri elbirliği halinde maliktirler. Hiçbirinin eşya üzerinde payları yoktur. Paylı mülkiyetten farklı olarak hak sahiplerinin eşya üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri payları mevcut değildir. Elbirliği mülkiyet halleri kanunda sınırlı olarak belirtilmiştir. TMK 701. Maddesi elbirliğiyle mülkiyet kavramını “kanunlardan veya kanunlarda öngörülen sözleşmelerden dolayı meydana gelen birliktelikler nedeni ile mallara birlikte malik olan kişilerin mülkiyeti elbirliği mülkiyetidir.” Şeklinde tanımlanmıştır. Burada bahsi geçen hukuki sözleşmeler eşler arasında seçimlik bir rejim olan genel mal ortaklığı ve edinilmiş mallarda ortaklık aile malları ortaklığı ya da adi ortaklık şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Kanundan doğan elbirliği ile mülkiyet ise miras yoluyla intikal eden mallarda mirasçıların elbirliğiyle malik olmalarıdır. Bu TMK 599. Maddesinden gelen bir durumdur. Burada paylı mülkiyetten farklı olarak eşya üzerinde yararlanma, kullanma, tasarruf etme, eşyayı idare konusunda tek başına hareket etme yetkisi yoktur. Tüm hak sahiplerinin bu konularda oybirliği ile kararı gerekir.

Eşler Arasında Paylı Mülkiyet

Eşler herhangi bir eşya üzerinde paylı mülkiyete sahip olabileceklerdir. Ya sözleşme yoluyla ya da kanundan gelen şekilde kurulacaktır. Bir taşınır söz konusuysa eşlerin sözleşmeyle bu taşınır eşyada paylı mülkiyet hakkına sahip olmaları herhangi bir geçerlilik şartı gerektirmez. Yani eşler sözlü bir anlaşmayla bir taşınır malı paylı mülkiyet olarak birlikte edinebilirler. Eğer eşler evlilik birliği içerisinde bu şekilde birlikte mülkiyet kurmuşlarsa uyuşmazlığın meydana gelmesi halinde hem paylı mülkiyete konu olarak alındığını hem de pay durumunu yani hisse oranını her türlü delille kanıtlayabilir. HMK 200. Maddesi ispatı senetle mümkünse de HMK 203. Maddesi gelin ve damat arasındaki işlemlerin senetle ispat zorunluluğunun istisnası olarak ortaya çıkar ve iddia sahibi olan iddiasını her türlü delille kanıtlayabilecektir. Ancak bunun için paylı mülkiyetin kurulduğu sırada evlilik birliğinin mevcut olması gerekir. Eşler arasında paylı mülkiyet taşınmazlar için de söz konusu olabilecek bir durumdur. Bunun için taşınmazlar üzerinde mülkiyet hakkının kurulmasını sağlayan hukuksal işlemlerin resmi yazılı geçerlilik şartlarına uyması gerekir. Yani TMK 706. Maddesine tabi olacaktır. Tapuda resmi şekilde kurulması gerekir. Ayrıca tapuya tescil edilmesi zorunludur.

Paylı mülkiyetin eşler arasında kanundan dolayı kurulmasında TMK 222. Maddesinde yer edinilmiş mallara katılma başlığını taşımaktadır. İlgili madde gereğince “eşlerden hangisine ait olduğu tespit edilemeyip ispatı söz konusu olmayan mallar için eşlerin paylı mülkiyetinde yer alması durumu söz konusu olacaktır.” Bu husus özellikle taşınır malları ya da fikri mülkiyet için uygulanabilecektir. Taşınmaz mallar için gündeme gelemeyecektir. Çünkü taşınmazlar üzerinde mülkiyet hakkı resmi yazılı geçerlilik şekline tabi sözleşmeyle kurulabilir. Tapu tescil edilmesi gerekir.

Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar paylı mülkiyet konusu olmayacaktır. Yeni yasayla getirilmiş olan bir birlikte mülkiyet söz konusudur. Yasa koyucu eşit pay ilkesine yer vermiştir. Bunun sonucunda da hangi eşe ait olduğu ispat edilemeyen mallar eşlere eşit pay halinde ait olacaktır. TMK 688. Maddesinden bahisle başka türlü belirlenmedikçe paylar eşit sayılır şeklinde hükme yer verilmiştir.