Hak Arama Yolları

Hukuk sistemimizde hak devlet eliyle korunur. Kişilerin kendi haklarını almak için güç kullanmaları bazı istisnalar dışında yasaklanmıştır.

Bu istisnalar, meşru müdafaa ve ızdırar halidir. Hak ihlali durumunda kişiler hukukumuzun gösterdiği yollara başvurur. bu yolların başında dava açmak yani mahkemeye başvurmak gelir. Oysa modern hukuk uyuşmazlığın mahkemeye taşınmadan önce çözülmesinden yanadır. Mahkemeye başvurmadan önce kullanılabilecek bazı hak arama yolları vardır.

Hak Arama Yolları Nelerdir?

• Tahkim Yolu: Tahkim, taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların kendileri tarafından belirlenen hakemlerce çözümlendiği bir uyuşmazlık yöntemidir. Tahkim yolunda devletin resmi yargı organlarının yeri bulunmamaktadır. Tahkim doğrudan yargısal bir faliyettir. Hakemin verdiği karar aynı mahkeme kararı gibi hüküm ve sonuçlarını doğurur. Hukukumuza göre, uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülebilmesi için, uyuşmazlık konusunun tahkime yoluyla çözülmeye uygun olması gerekir. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konuda tahkime gidilmez. Örneğin, bir boşanma davası tahkim yoluyla çözülemez. Tahkim Hukuk Muhakemeleri Kanun'unda düzenlenmiştir. Tahkim mahkemelerden daha hızlı sonuç vermektedir.
• Arabuluculuk Yolu: Arabulucuk, hukuk sistemi gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir uyuşmazlık çözümü yöntemidir. Arabuluculuk, tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile tarafların içinde bulundukları uyuşmazlığı çözmekte kullanabilecekleri bir yöntemdir. Taraflar aralarındaki uyuşmalığı, bir mahkemenin önerisi ya da kendi istekleri ile arabulucunun eşliğinde çözmeye karar verirler. Taraflar, uyuşmazlık konusunu, ön yargı ve yargıdan uzak, tarafsız bir arabulucu eşliğinde, tartışır ve en iyi çözümü bulurlar. Tahkimde hakem yargılama yaparak bir hüküm verirken arabuluculukta bir yargılama faaliyeti yapılmaz.
• Avukat Eşliğinde Sulh Yolu: Bu yol Avukatlar Kanun'a dayanmaktadır(Madde 35). Avukatlar dava açılmadan önce kendilerine intikal eden dava ve işlerde müvekilleriyle birlikte karşı tarafı uzlaşmaya davet edebilirler. Dava açılmış olup da henüz duruşma başlamadan önce de karşı tarafı uzlaşmaya davet edebilirler. Karşı taraf bu davete icabet edebilir de etmeyebilirde. Eğer ederse ve uzlaşma sağlanırsa, avukatlar ile müvekkilleri tarafından birlikte imzalanarak tutunak tutulur. Bu tutanağın içeriğinde uzlaşma konusu, tarihi, yeri, karşılıklı yerine getirmeleri gereken hususlar bulunur.
• Anayasa Mahkemesine Kişisel Başvuru Yolu: Bu yol Anayasada, Kanunda, Meclis İçtüzüğünde düzenlenmiştir. Konusu anayasanın koruduğu temel hak ve özgürlüklerin ihlalleridir. Şartları diğer yollara göre daha sınırlıdır. Tüm ulusal kanun yolları tüketilmeden bu yol kullanılamaz. Bir başvuru örneği; evlenen bir kadın kocasının soyadını istemeyerek Anayasa Mahkeme'sine başvurmuştur. Anayasa Mahkemesi kadını haklı bularak kocasının soyadını almamasına izin vermiştir. Bu kadın somut norm denetimi yolu ile başvursaydı tüm kadınlar için bu hak korunabilirdi.

Modern hukuk bu yollar ile çözülmeyen uyuşmazlıklerın dava edilmesi gerektiğini savunur. Önce bu yollar ile hak aranmalı sonuç alınmaması halinde dava açılmalıdır.