Fikir ve Sanat Eserleri

Eser kavramı, FSEK’da (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu) sahibinin özelliklerini taşıyan; edebiyat ve ilim, güzel sanatlar, musiki ve sinema eseri olarak sayılan her türlü fikir ve sanat ürününe eser denir şeklinde tanımlanmıştır.

Buna göre fikri bir çabanın ürünü olup, sahibinin özelliklerini taşıyan ve kanunda kategorize edilmiş gruplardan birine girebilen her türlü fikir ve sanat ürünü eser kapsamında sayılmaktadır. Fikri bir ürünün eser olarak kabul edilebilmesi için insan duyularıyla dolaylı ya da doğrudan kavranabiliyor olması gerekir. Dolayısıyla düşünce sürecinde olup insan beyninde yer alan ve dışarı aktarılmayan düşünceler FSEK kapsamında koruma altına alınmamıştır.

Sanat gerçekleri tanımamıza yardımcı olan bir yalandır. Pablo Picasso

FSEK’na Göre Eser Sayılma

Sahibinin Özelliklerini Taşıması

Fikri çaba, bir faaliyet sonucu her gün her yerde görülen sıradanlaşmış sonuçlardan farklılaşarak bunlardan ayrılmasıdır. Dolayısıyla buradaki kıstas eserin düzeyli bir fikri faaliyet sonucu meydana gelmesi olacaktır. Yani mutlak bir orijinaliteden ziyade düzeyli ve özgün faaliyetin bulunmasıdır.

FSEK’da Sayılmış Dört Gruptan Birisinde Yer Alabiliyor Olması

FSEK dört adet eser grubu saymıştır. İlim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eserleri olarak sayılan bu eser gruplarından birisine dahil olmasını istemiş, böylelikle sınırlı olarak sayma yoluna gitmiştir. Eğer eser mevcudiyeti itibariyle yeniyse, yeni bir kategorinin oluşturulması mümkün değildir. Yani FSEK kapsamında korunması mümkün olmayacaktır. Ancak bu gibi bir durumun mevcut olması halinde ya FSEK kapsamında sayılan gruplardan bir tanesinin içerisinde değerlendirilecek ya da her eser için unsurları ayrı ayrı değerlendirilerek yeni bir kanun çerçevesinde korunacaktır.

İlim ve Edebiyat Eserleri

• Herhangi Bir Şekilde Dil ve Yazıyla İfade Edilen Bilgisayar Programları

Burada bahsedilen fikri ürün söz, yazı, formül, rakam, çizgi veya şekillerle meydana gelebilmektedir. Yabancı diller, ölü diller, bilgisayar dili, dil sembolleri, matematiksel işaretler ve sayılar, web sayfaları, reklam metinleri, opera, operet ve şarkı güfteleri, kataloglar, konferanslar, avukatın özelliklerini taşıyan dilekçelerle savunmalar, bilgisayar kayıtları, CD’ye veya diske aktarılmış fikirler bu kapsamda eser olarak kabul edilmektedir.

• Her Türlü Rakıslar, Yazılı Koreografiler, Pandomimalar ve Bunun Gibi Sözsüz Sahne Eserleri

Burada önemli olan düşüncülerin ve duyguların insanın gövdesi ve uzuvlarını kullanarak çeşitli hareketler yoluyla ifade etmesidir. Dansın bu kapsamda rakıs sayılması için yazılı olarak ifade edilmese de aynen tekrarının mümkün olması ve aynı düzenle yapılabilmesi gerekir.

• Bedii Niteliği Olmayan (Estetik Değeri Olmayan) Teknik ve İlmi Mahiyette Olan Eserler

Yani estetik değere sahip olmayan bilimsel ve teknik nitelikleri bulunan eserlerdir. Teknik fotoğraf, kroki, plan, harika, teknik resim, topografya veya mimarlık maketleri bu kapsamdadır.

Müzik Eserleri

Müzik eserleri, FSEK’da müzik eserleri her türlü sözlü veya sözsüz beste olarak tanımlanmaktadır. Sesin, yaratıcının fikri emeğinin ürünü olması yeterlidir. Burada güfte bağımsız edebiyat eseri kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla kimsenin izni olmaksızın bunun müzik eseri haline getirilmesi mümkün değildir.

Güzel Sanat Eserleri

Güzel sanat eserleri, estetik değere sahip her türlü resim, desen, gravür, tezhip, kazıma, oyma, baskı, kaligrafi, serigrafi, heykel, kabartma, mimari eser, elişi ve küçük sanatlar, minyatür, tekstil ve moda tasarımları, süslemeler, fotoğrafik eserler ve slaytlar, grafikler, karikatürler ve her türlü tiplemeler bu kapsamda eser olarak kabul edilmektedir. Estetik değere sahip alt kategori olarak belirtilmiş hallerden birisine girmesi ve sahibinin özelliklerini taşıması halinde eser olarak kabul edilecektir. Estetik değere sahip değilse burada ilim ve edebiyat eseri kapsamında bir korumasının olması mümkün olabilecektir.

Sinema Eserleri

Sinema eserini, FSEK her türlü estetik, ilmi, öğretici veya teknik özellikte olan mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen sesli veya sessiz birbirleriyle ilişkili olarak hareketli görüntüler bütünü bu kapsamda eser olarak kabul edilmektedir. Günlük olayları tespit eden filmlerle sinema filmlerini kapsamaktadır.

İşleme ve Derleme Eserler

Kanunda sayılan diğer eserlerden yararlanmak suretiyle meydana getirilen ve bağımsız olmayan tercümeler, roman, hikaye, şiir ve tiyatro gibi eserlerin bir başkasına çevrilmesi, musiki, ilim ve edebiyat, güzel sanat eserinin filme alınması ya da radyo ve televizyon vasıtasıyla yayıma sokulması, müzik düzenlemeleri ve aranjmanları, eser sahibinin eserlerinin külliyat haline sokulması, belirli maksada uygun olarak seçme ve toplama eserlerle düzenlemeler yapılması, henüz yayınlanmamış eserin bilimsel araştırma ve çalışmalar doğrultusunda yayına hazır hale getirilmesi, eserin açıklanması veya kısaltılması, bilgisayar programlarının düzeltilmesiyle uyarlanması, belli amaç doğrultusunda materyallerin seçilip derlenmesi suretiyle oluşturulan ürünler eser kapsamında değerlendirilmektedir. Ancak mevcut eserin yeniden oluşturulması söz konusu değildir. Esas eserle sonradan meydana gelen eser arasında sıkı bir bağlılık vardır. Yararlanılan eserin haklarına zarar verilmeden işlenmesinin meydana getirilmesi gerekir.

Eser Sahibi

FSEK kapsamında eser sahibi, eseri meydana getiren kişi olarak tanımlanmıştır. Fikir ve sanat eserlerini meydana getiren kişiler, eserin herhangi bir şekilde tesciline gerek kalmaksızın eserin meydana geldiği andan itibaren eser üzerinde mutlak ve sınırlı nitelikli haklara ve yetkilere doğrudan sahip olurlar. İşleme ve derleme eserler içinse asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak koşuluyla onu işleyen kişi eserin sahibi olacaktır. Sinema eserlerindeyse; yönetmen, senaryo yazarı, diyalog yazarı ve özgün müzik bestecisi eserin birlikte sahipleri olacaklardır. Eğer canlandırma şeklinde ortaya çıkmış bir sinema eseri varsa bunların yanında animatör de eserin sahiplerinden birisi olacaktır.

Müşterek Eser Sahipliği

Bir eser kısımlarına ayrılabiliyorsa ve eseri birden fazla kişi meydana getirip ayrı ayrı kısımları farklı kişilerce oluşturulmuşsa müşterek eser sahipliği söz konusu olacaktır. Herkes kendisinin meydana getirdiği kısmın sahibi sayılacaktır. Eser üzerinde aksini kararlaştırmadıkları hallerde eser hakkında oybirliğiyle karar almaları gerekmektedir.

İştirak Halinde Eser Sahipliği

Bir eser birden fazla kişi tarafından meydana getirilmişse ve eserin ayrı ayrı kısımlara ayrılabilmesi mümkün olmayıp eser bir bütünlük teşkil ediyorsa iştirak halinde eser sahipliği söz konusudur. Burada da eser sahiplerinin eser hakkında oybirliğiyle karar almaları gerekmektedir. Ancak eserin ortak menfaate zarar gelecek şekilde bir saldırı altında olması halinde sahiplerden her birisi oybirliğiyle karar olmaksızın tek başına harekete geçebilecektir. Burada eser sahipleri için birlikteliğinde adi şirket hakkındaki hükümler uygulama alanı bulmaktadır.