Miras Sebebiyle İstihkak Davası

Yasal ve atanmış mirasçılar, miras bırakanın ölümüyle mirası bütün olarak yani tüm aktifleri ve pasifleriyle birlikte yasal olarak kazanırlar.

Ancak mirasçının zilyetliğinden önce terekedeki bir mal veya terekenin tamamı üçüncü bir kişiye haksız olarak geçmiş olabilir. Bu haksız geçiş miras bırakanın hayattayken ya da ölümüyle de gerçekleşmiş olabilir. Haksız olarak elde bulunduran üçüncü kişiye karşı, elindekini geri vermesini sağlamak adına mirasçı tarafından mirasçılığının verdiği üstün hakka dayanarak geri verilmesi için dava açabilecektir. Burada miras sebebiyle istihkak davası mirasçılara mirasçı olmaları sonucunda aslen ve doğrudan doğruya mirasçıların şahıslarından doğan bir davadır.

Mirasçının ağlaması, maske altında bir gülüştür. P.Syrus

TMK 599. Maddesi gereği, miras bırakanın ölümüyle mirasçılar bir bütün olarak terekeyi kendiliğinden kazanırlar. Burada mirasçılar kanunlardaki istisnalar dışında miras bırakanın mirasta geçmeye uygun ayni hakları, alacakları, diğer malvarlığı değerleri, fikri ve sınai mülkiyet hakları, taşınır ve taşınmaz mallarının zilyetliklerini ve bunlara bağlı dava haklarını kanun dolayısıyla doğrudan kazanırlar.

Miras bırakan sağken malvarlığındaki bazı hak ve malların kullanılmasını ve yararlanılmasını üçüncü kişilere devretmiş olarak ölebilir veya öldükten sonra sözleşmeleri son bulmuş olsa dahi üçüncü kişilerce teslim gerçekleşmemiş olabilir. Böyle bir durumun varlığı halinde miras bırakanın sebepsiz zenginleşme, haksız fiil ve vekaletsiz iş görme gibi hukuka aykırı fiillere dayanarak kendilerine intikal eden haklar doğrultusunda bireysel davalar açabilecekleri gibi mirasçılara sırf mirasçılık sıfatlarının bulunmasından ötürü tanınmış olan miras sebebiyle istihkak davası açabilirler. Miras sebebiyle istihkak davası, zilyet olamayan mirasçının mirasçı olmamasına rağmen haksız zilyete karşı açmış olduğu bir davadır. Miras sebebiyle istihkak davası, miras bırakandan geçmiş bir dava olmayıp mirasçıların mirasçılık sebebiyle şahıslarında doğmuş olan bir davadır. Miras sebebiyle istihkak davası, dava konusu mal her ne olursa olsun yani türüne ve nerede olduklarına bakılmaksızın miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacaktır. Burada mirasçılar illa ki miras sebebiyle istihkak davası açacaklar şeklinde bir sınırlama yoktur. Seçimlik bir hak söz konusu olup miras bırakan yoluyla elde ettikleri bireysel davalardan birisini de açabileceklerdir. Ancak miras sebebiyle istihkak davası ayrıcalıkları olan bir davadır. Davanın açılacağı mahkeme yönünden, kazandırıcı zaman aşımı yönünden, dava zaman aşımı yönünden ve ihtiyati tedbir imkanları yönünden ayrıcalıklara sahiptir.

Miras Sebebiyle İstihkak Davasının Nitelikleri

• Külli bir davadır. Yani yasal veya atanmış mirasçı dava açarak terekeye dahil her bir hak ve mal için farklı farklı dava açmak ya da tek tek ayrıntılı bir şekilde dava dilekçesinde yer vermek zorunda değildir. Terekeye dahil tüm hak ve değerlerin geri verilmesini istemesi yeterlidir.
• Bir eda davasıdır. Mirasçılar bu davayla mahkemeden davalının haksız elinde bulundurduğu tereke malının veya terekenin tamamının kendisine geri verilmesini ister. Dolayısıyla yalnız mirasçılığın tespiti olmayıp bir şeyi yapmaya ya da yapmamaya hüküm doğuran bir eda davasıdır.
• Mutlak bir davadır. Mirasçıların tereke üzerinde sahip oldukları miras hakkı mutlak bir haktır. Bu nedenle miras sebebiyle istihkak davası da mutlak bir davadır. Ayni haktan başka hakları da içeren ve koruyan bir dava olarak terekede yer unsurunu koruyan mutlak bir davadır.
• İkincil yani tali bir davadır. Bazı hallerde özellikle tenkis ve ölüme bağlı tasarrufun iptal davasıyla birlikte açılması gerekir. Bu davalar nitelik olarak yenilik doğuran davalardır. Dolayısıyla burada miras bırakanın sağlar arası kazandırması ya da ölüme bağlı tasarrufu terekenin üçüncü kişilere karşı kazandırmalara sebep oluyorsa bunların geri verilmesi sonucunu doğurmaz. Bu nedenle eda davası niteliği bulunan miras sebebiyle istihkak davası tenkis ve ölüme bağlı tasarrufun iptali davalarıyla ya birlikte ya da sonrasında açılmalıdır.

Miras sebebiyle istihkak davasında, davacı taraf hakkının korunması için davalıdan güvence göstermesini, taşınmazsa bu taşınmaza tedbir konulmasını isteyebilir. Taşınmaza konulacak tedbir tapu kütüğüne şerh edilmesi yoluyla olacaktır.

Davalı taraf davacı tarafa karşı kazandırıcı zaman aşımını ileri süremez. TMK 638/II hükmü, miras sebebiyle istihkak davasında kazandırıcı zaman aşımının uygulanmasının mümkün olmadığına yer vermiştir. Taşınırlar için 5 yıllık, taşınmazlar içinse 10 yıllık ve 20 yıllık kazandırıcı zaman aşımı süreleri miras sebebiyle istihkak davası için geçerli olmayacaktır.

Miras sebebiyle istihkak davasının açılabilmesiyse, TMK 639. Maddesine göre öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıllık ve herhalde miras bırakanın ölümünün veya vasiyetnamesinin açılmasından itibaren 10 yıllık süreye tabi tutulmuştur. Açılan dava sonucundaysa TMK 638. Maddesine göre terekeye ait malları veya terekenin tamamıysa tamamını davacıya zilyetlik kuralları uyarınca geri vermekle yükümlüdür. Davaya konu şey değişmeden duruyorsa aynen verilmeli, miktarı değişmişse de meydana gelen artışları veya yerlerine geçen ikame değerleriyle birlikte geri vermek zorundadır.